पर्यायवाची शब्द | ||
क्र. | शब्द | पर्यायवाची शब्द |
1 | अग्नि | पावक, शुष्मा, हुताशन, कृशानु |
2 | आँख | चक्षु, दृग, नयन, नेत्र |
3 | अमृत | अमिय, पीयूष, शुभा, सुधा |
4 | अश्व | घोटक, घोड़ा, सैन्धव |
5 | आकाश | अंतरिक्ष, अंबर, अनंत, गगन |
6 | असुर | निशाचर, राक्षस, दानव, दैत्य |
7 | आनंद | उल्लास, खुशी, हर्ष |
8 | आम | आम्र, चूत, रसाल, अमृतफल |
9 | कमल | उत्पल, सरसिज, सरोज |
10 | कामदेव | नंदी, सारंग, पंचशर |
11 | किरण | ज्योति, भानु, रश्मि, अंशु |
12 | कोयल | कोकिल, वनप्रिय, रासभ, खर |
13 | गदहा | गर्दभ, वैशाखनंद, गणपति, गिरिजानंद |
14 | गणेश | विनायक, गजानन, गणपति, गिरिजानंद |
15 | गंगा | मंदाकिनी, भागीरथी, विष्णुपदी |
16 | गाय | धेनु, सुरभी, गौ |
17 | घर | निकेतन, निवास, मंदिर, आलय, आवास |
18 | चाँद | निशाक, रजनीपति, हिमांशु, सुधांशु |
19 | चतुर | होशियार, कुशल, योग्य, निपुण |
20 | तलवार | खड्ग, चंद्रहास, कृपाण |
21 | तालाब | जलाशय, सरोवर, जलाशय |
22 | द्रव्य | धन, कमान, चाप, कार्मुक |
23 | दुर्गा | चण्डिका, कालिका, कल्याणी, महागौरी |
24 | देवता | देव, सुर, असुरारि, वृंदारक |
25 | धनुष | धनु, कमान, चाप, कार्मुक |
26 | नदी | तरंगिनी, द्वीपवती, नदी, सरिता |
27 | निंदा | भर्त्सना, डॉट, घुड़की, दोषारोपण |
28 | नौका | जलयान, तरिणी, पोत, प्लव |
29 | पत्नी | गृहस्वामिनी, गृहिणी, भर्या, अर्द्धांगिनी |
30 | पति | प्राणप्रिय, प्रिया, बालम, स्वामी |
31 | पक्षि | खग, परिंदा, खेची, विहग |
32 | पर्वत | गिरि तुरंग, शील, शिखर |
33 | पवन | अनिल, समीर, हवा, प्रवाल |
34 | पृथ्वी | अचला, धरा, धरती, भूमि |
35 | पानी | जल, वारि, सारंग, नीर |
36 | पुत्र | सुत, लड़का, कुमार, आत्मज |
37 | पुत्री | सुता, बेटी, आत्मजा, कन्या |
38 | फूल | पुष्प, कुसुम, सुमन, प्रसून |
39 | वृक्ष | तरू, पेड़, गाछ, शाखी |
40 | बादल | जलधर, घन, अंबुद |
41 | बिजली | चंचला, चपला, तड़ित, सौदामिनी |
42 | महेश | उमाकांत, गिरिजापति, चंद्रशेखर |
43 | माता | माँ, प्रसू, अम्मा, जननी |
44 | मित्र | मीत, हितू, प्रिय, स्नेही |
45 | यमुना | कालिंदी, कृष्णा, रविसुता, सूर्यसुता |
46 | राजा | नरपति, देव, महिपाल, भूपति |
47 | रात | रात्रि, रजनी, निशा, राका |
48 | विष्णु | माधव |
49 | समुद्र | जलधाम, नदीश, सारंग, सिंधु |
50 | सरस्वती | भारती, वाणी, विद्यादेवी, शारदा |
51 | साँप | अजगर, चक्की, चक्षुश्रवा, हरि |
52 | सूर्य | अंशुमाली, अर्क, अरुण, दिनकर, दिवाकर |
53 | सेना | कटक, कंचन, कर्बुर, शातकुंभ |
54 | स्वर्ग | सुरलोक, स्वर, नाक |
55 | हनुमान | अंजनीपुत्र, पवनकुमार, केशरीनंदन, पवनसुत |
56 | हाथी | कुंजर, अनेकप, कुंभी, द्विप, मातंग |
57 | हृदय | वक्ष, छाती, हिय, वक्षस्थल |
विपरीतार्थक शब्द | |||||
क्र. | शब्द | पर्यायवाची शब्द | क्र. | शब्द | पर्यायवाची शब्द |
1 | अधम | उत्तम | 37 | आजादी | गुलामी |
2 | अन्तरंग | बहिरंग | 38 | स्पष्ट | अस्पष्ट |
3 | अनुलोम | प्रतिलोम | 39 | निकृष्ट | उत्कृष्ट |
4 | उद्धत | विनीत | 40 | कुख्यात | विख्यात |
5 | चिरंतन | नश्वर | 41 | सशंक | निश्शंक |
6 | घृणा | प्रेम | 42 | सुधा | विष |
7 | रोकना | जारी रखना | 43 | स्वल्पायु | चिरायु |
8 | माफी | भर्त्सना | 44 | अप्रचलित | आधुनिक |
9 | अच्छा | बुरा | 45 | दुष्कर | आसान |
10 | प्रारंभिक | अंतिम | 46 | भावपूर्ण | भावशून्य |
11 | आलस | सजगता | 47 | बुद्धिमान | मूर्ख |
12 | उधार देना | उधार लेना | 48 | समर्पण | विरोध |
13 | क्रूर | दयालु | 49 | उत्साह | निरुत्साह |
14 | संक्षिप्त | विस्तृत | 50 | विश्लेषण | संश्लेषण |
15 | कुशल | अकुशल | 51 | प्रगतिशील | अवनतिशील |
16 | मृत्यु | जीवन | 52 | आकुंचन | प्रसारण |
17 | अपर्याप्त | पर्याप्त | 53 | अतल | वितल |
18 | लौकिक | अलौकिक | 54 | ऋत | अनृत |
19 | उद्धार | पराधीन बनाना | 55 | दक्षिण | वाम |
20 | सृजन | विनाश | 56 | ध्वंस | निर्माण |
21 | प्रसन्नता | दुख | 57 | प्रज्ञ | मूढ़ |
22 | विशालकाय | सूक्ष्मकाय | 58 | राजतंत्र | प्रजातंत्र |
23 | ढीठ | विनम्र | 59 | मिथ्याचार | सत्याचार |
24 | जागरण | निद्रा | 60 | दयालु | क्रूर |
25 | कुटिल | सरल | 61 | विविधता | समानता |
26 | परमार्थ | स्वार्थ | 62 | स्वतंत्रता | पराधीनता |
27 | पुरस्कार | तिरस्कार | 63 | विवेकपूर्ण | विवेकहीन |
28 | बन्धन | मोक्ष | 64 | पारदर्शी | अपारदर्शी |
29 | विशिष्ट | साधारण | 65 | नकली | असली |
30 | संघटन | विघटन | 66 | उत्थान | पतन |
31 | खतरनाक | सुरक्षित | 67 | अकर्मण्य | कर्मठ |
32 | आनंद | उदासी | 68 | शुचि | अशुचि |
33 | आशा | निराशा | 69 | सामिष | निरामिष |
34 | शिथिलता | कड़ाई | 70 | अभाव | प्रचुरता |
35 | परिश्रमी | आलसी | 71 | प्रगति | अवनति |
36 | उदार | कठोर |
देश-राजधानी | |||||
क्र. | देश | राजधानी | क्र. | देश | राजधानी |
1 | भारत | नई-दिल्ली | 52 | रुआण्डा | किगाली |
2 | जापान | टोकियो | 53 | दक्षिण अफ्रीका | केपटाउन |
3 | इटली | रोम | 54 | सऊदी अरब | रियाद |
4 | जोर्डन | अम्मान | 55 | सिनेगल | डकार |
5 | इजरायल | जेरूसलम | 56 | सोमालिया | मोगाडिशू |
6 | ईरान | तेहरान | 57 | केन्या | नैरोबी |
7 | इराक | बगदाद | 58 | कम्पूचिया | नोम पेन्ह |
8 | इण्डोनेशिया | जकार्ता | 59 | क्यूबा | हवाना |
9 | आयरलैण्ड | डबलिन | 60 | लिथुआनिया | बिल्नियस |
10 | आइवरी कोस्ट | अविरजन | 61 | साइप्रस | निकोसिया |
11 | कोमारोज | मोरोनी | 62 | डेनमार्क | कोपनहेगन |
12 | चिली | सेंटीयागो | 63 | मॉरीशस | पोर्ट लुईस |
13 | अफगानिस्तान | काबुल | 64 | मंगोलिया | उलनबटोर |
14 | अर्जेंटीना | व्यूनस आयर्स | 65 | मलेशिया | कुआलालंपुर |
15 | अंगोला | लुआंडा | 66 | मेक्सिको | मेक्सिको सिटी |
16 | आस्ट्रेलिया | केनबरा | 67 | मोरक्को | रबात |
17 | आस्ट्रिया | वियना | 68 | न्यूजीलैण्ड | विलिंगटन |
18 | बेनिन | पोर्टो नोवा | 69 | नेपाल | काठमांडू |
19 | अल्बानिया | तिराना | 70 | नाइजीरिया | लागोस |
20 | अल्जीरिया | अल्जीयर्स | 71 | नीदरलैंड | हेग |
21 | चीन | बीजिंग | 72 | नार्वे | ओस्लो |
22 | कोलंबिया | बोगोटा | 73 | पाकिस्तान | इस्लामाबाद |
23 | बेल्जियम | ब्रुसेल्स | 74 | गिनी | कोनार्की |
24 | बोलीविया | लापाज | 75 | पेरू | लीमा |
25 | बर्मा | रंगून | 76 | सेचिलीज | विक्टोरिया |
26 | बांग्लादेश | ढाका | 77 | स्वीडन | स्टॉकहोम |
27 | भूटान | थिम्फू | 78 | स्वीट्जरलैंड | बर्ने |
28 | ब्राजील | ब्राजीलिया | 79 | टोगो | लोम |
29 | बुल्गारिया | सोफिया | 80 | थाइलैंड | बैंकाक |
30 | कनाडा | ओटावा | 81 | टर्की | अंकारा |
31 | कोमरून गणराज्य | याडंडे | 82 | ट्यूनिशिया | ट्यूनिस |
32 | चाड | एनद्जामेना | 83 | तंजानिया | दार-ए-सलम |
33 | सेंट्रल अफ्रीकन | बंग्वी | 84 | स्पेन | मैड्रिड |
34 | कॉगो (फ्रेंच) | ब्राजविले | 85 | श्रीलंका | कोलंबो |
35 | इक्वेडोर | क्यूटो | 86 | सूडान | खारतूम |
36 | इथोपिया | आदिस अबाबा | 87 | लाटविया | रीगा |
37 | अल सल्वाडोर | सेन सल्वाडोर | 88 | लेबनान | बेरूत |
38 | फिनलैण्ड | हेलसिंकी | 89 | जाम्बिया | लुसाका |
39 | फ्रांस | पेरिस | 90 | लीविया | त्रिपोली |
40 | ग्वाटेमाला | ग्वाटेमाला सिटी | 91 | लग्जेमबर्ग | लग्जेमबर्ग सिटी |
41 | गेबोन | लिप्रेविले | 92 | माल्टा | वेलिट्टा |
42 | जर्मनी | बर्लिन | 93 | ब्रिटेन | लंदन |
43 | मालदीव | माले | 94 | वियतनाम | हनोई |
44 | घाना | अकरा | 95 | यूगोस्लाविया | बेलग्रेड |
45 | ग्रीस | एथेंस | 96 | जिम्बाब्वे | हरारे |
46 | हंगरी | बुडापेस्ट | 97 | फिलीपींस | मनीला |
47 | पनामा | पनामा सिटी | 98 | युगाण्डा | कम्पाला |
48 | पराग्वे | एसियन | 99 | एस्तोनिया | ताल्लिन |
49 | पुर्तगाल | लिस्बन | 100 | अमेरिका | वाशिंगटन |
50 | पोलैण्ड | वारसा | 101 | वेनेजुएला | कैराकेस |
51 | रूमानिया | बुखारेस्ट |
देश और राष्ट्रीय प्रतीक | |||||
क्र. | देश | राष्ट्रीय प्रतीक | क्र. | देश | राष्ट्रीय प्रतीक |
1 | आयरलैण्ड | हार्प | 12 | अमेरिका | गोल्डन रॉड |
2 | आस्ट्रेलिया | कंगारू | 13 | डेनमार्क | बीच |
3 | कनाडा | सफेद लिली | 14 | भारत | अशोक चक्र |
4 | फ्रांस | लिली | 15 | सीरिया | शेर |
5 | जर्मनी | कॉर्नरलावर | 16 | तुर्की | चाँद-तारा |
6 | ईरान | गुलाब का फूल | 17 | रूस | डबल हेडेड ईगल |
7 | इटली | सफेद लिली | 18 | सूडान | सेक्रेटरी पक्षी |
8 | जापान | क्रिस्थेमस | 19 | बांग्लादेश | कंवल (वाटर लिली) |
9 | पाकिस्तान | चाँद सितारा | 20 | लेबनान | सीडर वृक्ष |
10 | स्पेन | गरूड़ पक्षी | 21 | नार्वे | शेर |
11 | ग्रेट ब्रिटेन | गुलाब का फूल/सफेद लिली |
देश और खेल | |||||
क्र. | देश | खेल | क्र. | देश | खेल |
1 | आस्ट्रेलिया | क्रिकेट | 8 | पाकिस्तान | हॉकी |
2 | कनाडा | बर्फ पर हॉकी | 9 | भारत | हॉकी |
3 | जापान | जूडो | 10 | चीन | टेबल टेनिस |
4 | स्कॉटलैंड | रगबी फुटबॉल | 11 | मलेशिया | बैडमिंटन |
5 | स्पेन | सॉढ़ोकी लड़ाई | 12 | रूस | फुटबॉल, शतरंज |
6 | अमेरिका | बेसबॉल | 13 | ब्राजील | फुटबॉल |
7 | इंग्लैंड | क्रिकेट |
देश और महाद्वीप | |||||
क्र. | देश | महाद्वीप | क्र. | देश | महाद्वीप |
1 | भारत | एशिया | 4 | ब्राजील | दक्षिणी अमेरिका |
2 | घाना | अफ्रीका | 5 | फ्रांस | यूरोप |
3 | कनाडा | उत्तरी अमेरिका |
देश और नदी | |||||
क्र. | देश | नदी | क्र. | देश | नदी |
1 | इंग्लैंड | टेम्स | 13 | कनाडा | मैकिनिजे |
2 | जर्मनी | राईन | 14 | कोलम्बिया | मागडैलेना |
3 | आस्ट्रिया | डेन्यूब | 15 | आस्ट्रेलिया | मरे-डारलिंग |
4 | अमेरिका | मिस्सीसिपी, मिसौरी | 16 | फ्रांस | सिएन |
5 | इटली | पो | 17 | तुर्की | यूफ्रेस्ट |
6 | पोलैंड | विस्तुला | 18 | म्यांमार | इराबड्डी |
7 | पाकिस्तान | सिंधु | 19 | भारत | गंगा, यमुना, गोदावरी |
8 | रूस | ऑब-इर्तयश, डॉन | 20 | अर्जेंटीना | ला प्लाटा |
9 | बांग्लादेश | जमुना | 21 | हंगरी | डेन्यूब |
10 | आस्ट्रिया | डेन्यूब | 22 | चेक गणराज्य | विटाबा |
11 | पुर्तगाल | तागस | 23 | बेनेजुएला | ओरीनोको |
12 | चीन | यांग-सि-क्यांग |
उपकरण तथा माप | ||
क्र. | उपकरण | माप |
1 | फैदोमीटर | समुद्र की गहराई |
2 | हाइग्रोमीटर | वातावरण की सापेक्ष आर्द्रता |
3 | थर्मामीटर | तापमान |
4 | सिस्मोमीटर | भूकंप |
5 | एमीटर | विद्युत धारा |
6 | सफागमोमीटर | रक्त चाप |
7 | लैक्टोमीटर | दूध की शुद्धता |
8 | बैरोमीटर | वायु का दबाव |
9 | एनीमोमीटर | हवा (गति और वेग) |
10 | एल्टीमीटर | ऊँचाई/तुंता |
11 | ओडियोमीटर | सुनाई देने में अंतर |
12 | कैलोरीमीटर | ऊष्मा |
13 | डायनेमोमीटर | विद्युतीय धारा |
14 | माइक्रोमीटर | छोटी दूरी और कोण |
15 | प्लेनीमीटर | समतल सतह का क्षेत्रफल |
16 | फिक्नोमीटर | घनत्व और किसी रव का विस्तार गुणांक |
17 | ऑडियोफोन | सुनने में सहायता |
18 | बैरोमीटर | वायुमंडल का दाब परिवर्तन |
19 | पाइरिलियोमीटर | सौर विकीरण |
20 | पाइरोमीटर | उच्च तापमान |
21 | क्वाड्रैंट | नौसंचालन और खगोलविज्ञान में ऊँचाई/तुंगता और कोण ऊष्मा विकिरण |
22 | रेडियो | माइक्रोमीटर |
23 | रेन गॉज | वर्षा |
24 | रिफ्रक्टोमीटर | अपवर्तन सूचकांक |
25 | सैलिनोमीटर | लवण घोल का घनत्व |
26 | सिस्मोग्राफ | भूकंप (तीव्रता और मूल स्थान) |
27 | सेक्सटैंट | दो वस्तुओं के बीच कोणीय दूरी |
28 | स्पेक्ट्रोमीटर | अपवर्तन सूचकांक |
29 | कमानीदार तुला | किसी वस्तु का भार |
30 | थर्मोस्कोप | तापमान परिवर्तन |
31 | वर्नियर | पैमाने के छोटे उपभाग |
32 | वोल्टमीटर | विभव अंतर |
33 | कारब्यूरेटर | अन्तर्दहन इंजन |
34 | क्रोनोमीटर | जहाजों में समय का पता लगाने के लिए |
35 | कार्डियोग्राम | हृदय के संवेदनों या कम्पनों का रिकॉर्ड करना |
36 | काइनेस्कोप | टेलीविजन पर चित्र प्रकट होते हैं। |
37 | डेनसिटीमीटर | घनत्व ज्ञात करने वाला यंत्र |
38 | डायलिसिस मशीन | गुर्दों के खराब होने पर खून साफ करना |
39 | इलैक्ट्रोमीटर | विद्युत की मात्रा मापना |
40 | हाइड्रोमीटर | आपेक्षित गुरुत्व नापना |
41 | हाइड्रोफोन | जल के भीतर ध्वनि मापना |
42 | रडार | वायुयान की दिशा ज्ञात करना |
43 | ओडोमीटर | मोटरगाड़ी की गति ज्ञात करना |
44 | रेडियोमीटर | विकीर्ण ऊर्जा की तीव्रता मापना |
45 | मैनोमीटर | गैस की दाब को निर्धारित करना |
46 | स्फरोमीटर | धरातल की वक्रता नापना |
47 | स्फिगमोफोन | नाडी के चलने की आवाज |
48 | इलैक्ट्रिक मोटर | विद्युत ऊर्जा का यांत्रिक ऊर्जा में परिवर्तन |
प्रसिद्ध स्थल और उनका संबंध | |||||
क्र. | ऐतिहासिक | स्थान | क्र. | ऐतिहासिक | स्थान |
1 | लाल किला | दिल्ली | 22 | अल्बानी | न्यूयार्क |
2 | चार मीनार | हैदराबाद | 23 | आनंद भवन | इलाहाबाद |
3 | गोलघर | पटना | 24 | विक्टोरिया मेमोरियल | कोलकाता |
4 | चिल्का झील | उड़ीसा | 25 | ब्लैक पैगोडा | कोणार्क |
5 | रॉक गार्डन | चंडीगढ़ | 26 | गोलगुम्बज | बीजापुर |
6 | ताजमहल | आगरा | 27 | मान मंदिर | ग्वालियर |
7 | जामा मस्जिद | दिल्ली | 28 | सिटी पैलेस | जयपुर |
8 | पेंटागन | वाशिंगटन | 29 | झूलता मीनार | अहमदाबाद |
9 | वाल स्ट्रीट | न्यूयार्क | 30 | लाल बाग | बंगलौर |
10 | पिरामिड | मिस्र | 31 | विजय स्तंभ | चित्तौड़गढ़ |
11 | मश्डेका | जकार्ता | 32 | नेशनल लाइब्रेरी | कोलकाता |
12 | कुतुब मीनार | दिल्ली | 33 | बुलंद दरवाजा | फतेहपुर सीकरी |
13 | मियामी | फ्लोरिडा | 34 | अजंता | औरंगाबाद |
14 | पगोडा | रंगून | 35 | हवा महल | जयपुर |
15 | ब्राउन | हाउस बर्लिन | 36 | वृहदेश्वर मंदिर | तंजौर |
16 | शिकागो | अमेरिका | 37 | विश्वनाथ मंदिर | वाराणसी |
17 | रेड स्क्वेयर | मास्को | 38 | सूर्य मंदिर | कोणार्क |
18 | ओवल | लंदन | 39 | कैलाश मंदिर | कॉची |
19 | सिडनी | आस्ट्रेलिया | 40 | झीलों की नगरी | उदयपुर |
20 | डाउनिंग स्ट्रीट | लंदन | 41 | चौखंड योगिनी मंदिर | खजुराहो |
21 | क्रेमलिन | मास्को | 42 | रामानाथ स्वामी मंदिर | रामेश्वरम् |
मात्रा और इकाई | |||||
क्र. | मापन | इकाई | क्र. | मापन | इकाई |
1 | विद्युतीय आवेग | फैराडे | 15 | भार | किग्रा. |
2 | चुम्बकीय क्षेत्र | टकसना | 16 | कोण | रेडियन |
3 | दबाव | पास्कल | 17 | तापमान | केल्विन, डिग्री सेल्सियस |
4 | लेंस की शक्ति | डायऑप्टर | 18 | प्रदीप्ति | लक्स |
5 | शक्ति | अश्व शक्ति | 19 | लम्बाई | मीटर |
6 | विद्युत | कूलॉम | 20 | प्रदीप्त प्रभाव | ल्यूमैन |
7 | विद्युतीय तनाव | वोल्ट | 21 | आवृत्ति | हर्ट्ज |
8 | ऊष्मा | कैलोरी | 22 | कार्य | जूल |
9 | पदार्थ की मात्रा | मोल | 23 | विभव | वोल्ट |
10 | चुम्बकीय क्षेत्र | ओरेस्टेड | 24 | रोधकता | ओम |
11 | चालकता | मोह | 25 | दीप्ति | कैंडला |
12 | विद्युत धारा | एम्पीयर | 26 | बिजली | शक्ति वाट |
13 | द्रव | लीटर | 27 | समय | सेकण्ड |
14 | क्षेत्रफल | हेक्टेयर |
कर्मचारी और कार्यस्थल | |||||
क्र. | कर्मचारी | कार्यस्थल | क्र. | कर्मचारी | कार्यस्थल |
1 | अध्यापक | विद्यालय | 6 | खानसामा | रसोई |
2 | प्राध्यापक | विश्वविद्यालय | 7 | कामगार | कारखाना |
3 | अम्पायर | पिच | 8 | पंसारी | दुकान |
4 | जुआरी | जुआघर/कैसीनो | 9 | कलाकार | नाट्यशाला |
5 | पायलट | गैराज | 10 | इंजीनियर | साइट |
कामगार और औजार | |||||
क्र. | उपयोगकर्ता | औजार/ उपकरण/यंत्र | क्र. | उपयोगकर्ता | औजार/ उपकरण/यंत्र |
1 | अध्यापक | श्यामपट्ट | 11 | लकड़हारा | कुल्हाड़ी |
2 | सैनिक | बंदूक | 12 | नाई | कैंची |
3 | लेखक | कलम | 13 | माली | बगीचा |
4 | चित्रकार | तुलिका | 14 | डॉक्टर | तापमापी, थर्मामीटर |
5 | किसान | हल | 15 | मोची | सूआ |
6 | योद्धा | तलवार | 16 | इंजीनियर | ब्ल्यू प्रिंट |
7 | वास्तुकार | नक्शा | 17 | शिकारी | बंदूक |
8 | लुहार | हथौड़ा | 18 | रंगसाज | तूलिका |
9 | शिल्पकार | छेनी | 19 | दर्जी | सिलाई मशीन, सुई |
10 | राजमिस्त्री | साहुल सूत्र | 20 | बिजली कामगार | वोल्टमीटर |
देश और राष्ट्रीय पुष्प | |||||
क्र. | देश | राष्ट्रीय पुष्प | क्र. | देश | राष्ट्रीय पुष्प |
1 | भारत | कमल | 4 | फ्रांस | लिली |
2 | यूनाइटेड किंगडम | गुलाब | 5 | जर्मनी | कार्नफ्लॉवर |
3 | आयरलैंड | शामरॉक |
देश और गुप्तचर संस्था | |||||
क्र. | देश | गुप्तचर संस्था | क्र. | देश | गुप्तचर संस्था |
1 | भारत | सीबीआई | 4 | रूस | केजीबी |
2 | पाकिस्तान | आईएसआई | 5 | अमेरिका | एफडीआई |
3 | इजराइल | मोसाद |
अध्ययन और पारिभाषिक शब्द | |||||
क्र. | पारिभाषिक शब्द | अध्ययन | क्र. | पारिभाषिक शब्द | अध्ययन |
1 | एंथ्रोपोलॉजी | मानव | 16 | स्पर्मेलॉजी | बीज |
2 | सोसियोलॉजी | समाज | 17 | कार्डियोलॉजी | हृदय |
3 | वनस्पति विज्ञान | पेड़-पौधे | 18 | नेफ्रोलॉजी | गुर्दा |
4 | आरकियोलॉजी | पुरातत्त्व | 19 | माइक्रोलॉजी | फफँूदी |
5 | अॉन्टोमॉलॉजी | नाम | 20 | पेलसन्टोलॉजी | जीवाश्म |
6 | जूलॉजी | जीव विज्ञान | 21 | पेडॉलॉजी | मिट्टी |
7 | ऑर्निथोलॉजी | पक्षी | 22 | ओरॉग्राफी | पर्वत |
8 | एन्टोमॉलॉजी | कीट | 23 | पोमोलॉजी | फल |
9 | नीडोलालॉजी | घोसले | 24 | ओडोन्टोग्राफी | दाँत |
10 | पैथोलॉजी | रोग | 25 | लेक्सीकोग्राफी | शब्दकोष |
11 | फिलालॉजी | भाषा | 26 | सेरीकल्चर | रेशम कीड़ा |
12 | कान्कोलॉजी | सीप/शंख | 27 | डेन्ड्रोलॉजी | वृक्षों एवं झाड़ियों |
13 | हेमैटोलॉजी | रक्त | 28 | फिलेटिली | डाक टिकटों का संग्रह |
14 | हिस्टोलॉजी | ऊतक | 29 | ज्यूरिस्प्रुडेन्स | विधिशास्त्र |
15 | वायरोलॉजी | विषाणु | 30 | क्रिप्टोग्राफी | गुप्त लेखन |
आवाज और पशुओं का संबंध | |||||
क्र. | आवाज | जंतु | क्र. | आवाज | जंतु |
1 | भौंकना | कुत्ता | 7 | म्याऊँ | बिल्ली |
2 | रेंगना | गधा | 8 | हुआना(हुआ हुआ करना) | भेड़िया |
3 | किकियाना(चूं चूं करना) | खरगोश | 9 | दहाड़ना | शेर |
4 | चीखना | लोमड़ी | 10 | गरजना/गुर्राना | शेर |
5 | रंभाना | गाय | 11 | कटकटाना | बंदर |
6 | हिनहिनाना | घोड़ा | 12 | गरजना/गुर्राना | चीता |
जंतु और शिशु का संबंध | |||||
क्र. | जंतु | शिशु | क्र. | जंतु | शिशु |
1 | कछुआ | कच्छप | 8 | िहरण | हिरनौटा |
2 | तितली | बल्ली | 9 | कीट | लार्वा |
3 | सांड | बछड़ा | 10 | हेज | शशक |
4 | मेंढक | टैडपोल | 11 | गाय | बछड़ा |
5 | बिल्ली | बिलौटे | 12 | भेड़ | मेमना |
6 | बकरी | मेमना | 13 | कुत्ता | पिल्ला |
7 | मुर्गी | चूजा |
देश और समाचार एजेंसी | |||||
क्र. | देश | समाचार एजेन्सी | क्र. | देश | समाचार एजेन्सी |
1 | भारत | समाचार भारती | 4 | इण्डोनेशिया | अन्तारा |
2 | ब्रिटेन | रयूटर्स | 5 | इरान | इरना |
3 | चीन | सिन्हुआ |
देश और सरकारी दस्तावेज | |||||
क्र. | देश | सरकारी दस्तावेज | क्र. | देश | सरकारी दस्तावेज |
1 | भारत | ह्वाइट पेपर | 4 | जापान | ग्रे बुक |
2 | ब्रिटेन | ब्लू बुक | 5 | इटली | ग्रीन बुक |
3 | फ्रांस | यलो बुक |
देश और संसद | |||||
क्र. | देश | संसद | क्र. | देश | संसद |
1 | भारत | संसद | 4 | जापान | डायट |
2 | अमेरिका | कांग्रेस | 5 | इरान | मजलिश |
3 | अफगानिस्तान | शोरा |
प्रतीकात्मक संबंध | |||||
क्र. | प्रतीक | क्षेत्र/भवन/वस्तु | क्र. | प्रतीक | क्षेत्र/भवन/वस्तु |
1 | स्वास्तिक | सौभाग्य | 11 | महाराजा | एयर इंडिया |
2 | लाल रंग | खतरा | 12 | मुकुट | राजा |
3 | लाल तिकोन | परिवार नियोजन | 13 | रेड क्रॉस | डॉक्टरी सहायता, अस्पताल |
4 | सफेद कबूतर | शांति | 14 | काला झंडा | विरोध |
5 | रोबदार | राजा | 15 | जैतून की पत्तियाँ | शांति |
6 | हरा रंग | रास्ता साफ है | 16 | सितारे | ओहदा |
7 | कमली | संस्कृति और सभ्यता | 17 | विक्टोरिया क्रॉस | शौर्य |
8 | हाथ पर काली पट्टी | शोक, क्षोभ | 18 | पीला झंडा | संक्रामक रोग से पीड़ितों को ले जाने वाला वाहन |
9 | दो हडि्डयाँ एक-दूसरे को काटती हुई और ऊपर के भाग में खोपड़ी | खतरा (बिजली) | 19 | तिरंगा | भारत का राष्ट्रीय झंडा |
10 | चक्र | प्रगति | 20 | यूनियन जैक | ब्रिटेन का राष्ट्रीय झंडा |
वर्गीकरण का संबंध | |||||
1 | गाय | स्तनपायी | 6 | टोड | उभयचर |
2 | साँप | सरीसृप | 7 | फली | सेम |
3 | मानव | स्तनपायी | 8 | अष्ठिफल | रसभरी |
4 | भैंस | दुधारू जीव | 9 | हेलोफाइट | समुद्री लैवेडर |
5 | मछली | स्टारफिश |
भारत में नदियों के किनारे स्थित नगर | |||||
क्र. | नगर अवस्थिम | नदी | क्र. | नगर अवस्थिम | नदी |
1 | आगरा | यमुना | 16 | जबलपुर | नर्मदा |
2 | कोलकाता | हुगली | 17 | कानपुर | गंगा |
3 | अहमदाबाद | साबरमती | 18 | मदुरै | वैंगाई |
4 | अजमेर | लूनी | 19 | नासिक | गोदावरी |
5 | वाराणसी | गंगा | 20 | पणजी | माण्डवी |
6 | इलाहाबाद | गंगा-यमुना का संगम | 21 | उज्जैन | क्षिप्रा |
7 | औरंगाबाद | काउम | 22 | पुणे | मूठा |
8 | गौहाटी | ब्रह्मपुत्र | 23 | श्रीनगर | झेलम |
9 | कटक | महानदी | 24 | सूरत | ताप्ती |
10 | लखनऊ | गोमती | 25 | विजयवाड़ा | कृष्णा |
11 | पटना | गंगा | 26 | श्रीरंगपट्टनम | कावेरी |
12 | बद्रीनाथ | अलकनंदा | 27 | सम्बलपुर | महानदी |
13 | फिरोजपुर | सतलज | 28 | कोटा | चम्बल |
14 | दिल्ली | यमुना | 29 | हैदराबाद | मूसी |
15 | हरिद्वार | गंगा |
आविष्कार और आविष्कारक | |||||
क्र. | आविष्कार | आविष्कारक | क्र. | आविष्कार | आविष्कारक |
1 | एसीटिलीन गैस | विल्सन | 25 | एनिलिन डाई | हाफमैन |
2 | एनेस्थिसिया | मिल्टन क्लार्क | 26 | यूरेनस की खोज | विलियम हरफैल |
3 | एसपिरिन | ड्रेसन(जर्मनी) | 27 | हीलिसम गैस | लाकियर |
4 | एटम बम (1941) | ऑटो हॉन (जर्मनी) | 28 | रेडियो : वायरलेस टेलीग्राफ | मारकोनी |
5 | एंटी पोलियो वेक्सीन | जोन्स ई. साल्क | 29 | वंशानुक्रम के नियम | ग्रेगरी मेंडल |
6 | एंटीसेप्टिक सर्जरी | जौसेफ लिस्टर (ब्रिटेन) | 30 | गति के नियम, गुरुत्वाकर्षण के नियम | न्यूटन (ब्रिटेन) |
7 | एटामिक थ्योरी (1803) | डाल्टन | 31 | मानसिक विश्लेषण | फ्रायड |
8 | बी.सी.जी. | ग्यूरिन कॉलमेटे (जर्मनी) | 32 | गैसों के नियम | गैलुजाक |
9 | बैक्टीरिया | ल्यूविनहॉक | 33 | डायनामाइट (1887) | अल्फ्रेड नोबेल (स्वीडन) |
10 | रक्त संचरण | विलियम हार्वे | 34 | यूरेनियम विखंडन | ओटो हॉन |
11 | ब्लड ट्रांसफ्यूजन | लैडस्टीनियर | 35 | क्वांटम थ्योरी | मैक्स फल |
12 | ब्लीचिंग पाउडर | टेनेंट | 36 | ऑक्सीजन (1774) | जे.पी. प्रीस्टले |
13 | बेसोन रेज | एस.एन.डेवी | 37 | रमन प्रभाव | सी.वी. रमन |
14 | बर्नर | बुनसेन | 38 | गन पाउडर | रोजर बेकन |
15 | कैल्सिम | एच.डेवी | 39 | एक्स-रे | रौंजन |
16 | बेरी-बेरी रोग (1897) | आइजकमैन | 40 | इंडक्शन कॉइल | फैराडे |
17 | पीला ज्वर | रीड | 41 | रेलवे इंजन | स्टीफेन्सन |
18 | सैल्यूलाइड | गूरथरे | 42 | इलेक्ट्रॉन (1857) | जे.जे. थॉमसन (ब्रिटेन) |
19 | क्लोरीन | डेवी(ब्रिटेन) | 43 | रेमजे के साथ नियॉन गैस की खोज | ट्रेवर्स |
20 | कॉस्मिक रेज (Rays) | आर.ए.मिलिकन | 44 | हैवी हाइड्रोजन | यूरी |
21 | डीडीटी(1939) | जैडलर/पुआल मूलर | 45 | इलेक्ट्रिक बैटरी तथा विद्युत बैटरी | वोल्टा |
22 | रेखागणित | यूक्लीड | 46 | मीसों | बकावा हाईडेकी |
23 | फारेनहाइट मरकरी | थर्मामीटर फारेनहाइट | 47 | जलवायु विज्ञान | डी.एन. वादिया |
24 | विद्युत तरंगे | हर्ट्स |
विभिन्न देशों की मुद्रायें | |||||
क्र. | देश | मुद्रा | क्र. | देश | मुद्रा |
1 | आस्ट्रेलिया | डॉलर | 32 | स्लोवाक | स्लोवाक कोरूना |
2 | अफगानिस्तान | अफगानी | 33 | एस्तानिया | क्रेन |
3 | आस्ट्रिया | शिलिंग | 34 | यूगोस्लाविया | दीनार |
4 | अर्जेंटीना | पीसो | 35 | वियतनाम | डोंग |
5 | बांग्लादेश | टका | 36 | वेनेजुएला | बालीवर |
6 | ब्रिटेन | पाउण्ड | 37 | चिली | पीसो |
7 | ब्राजील | क्रूजीरो | 38 | चीन | गुआन रेनमिंची |
8 | बेल्जियम | फ्रांक | 39 | कोलंबिया | पीसो |
9 | बुल्गारिया | तोवा | 40 | चैक गणराज्य | चैक कोरून |
10 | बर्मा | क्यात | 41 | डेनमार्क | क्रोन |
11 | कनाडा | डॉलर | 42 | इथोपिया | बिर्र |
12 | जर्मनी | ड्यूश मार्क | 43 | फ्रांस | फ्रांक |
13 | ग्रीस | ड्रैश्मा | 44 | फिनलैंड | मार्का |
14 | गुयाना | डॉलर | 45 | न्यूजीलैंड | डॉलर |
15 | आइसलैण्ड | क्रोना | 46 | सऊदी अरब | रियात |
16 | भारत | रुपया | 47 | नार्वे | क्रोन |
17 | ईरान | रियाल | 48 | पाकिस्तान | रूपया |
18 | इराक | दीनार | 49 | पेरू | सोल |
19 | इजराइल | इजराइली पाउण्ड | 50 | फिलीपीन्स | पीसो |
20 | इटली | लीरा | 51 | पोलैंड | ज्लाटो |
21 | जापान | येन | 52 | रूमानिया | ली |
22 | जोर्डन | दिनार | 53 | दक्षिण अफ्रीका | रेड |
23 | कोरिया | वॉन | 54 | स्पेन | पेसेता |
24 | लेबनान | पाउण्ड | 55 | स्वीडन | क्रोना |
25 | मलेशिया | डॉलर | 56 | स्विट्जरलैंड | फ्रांक |
26 | लग्जेमबर्ग | फ्रांक | 57 | थाईलैंड | बाहट |
27 | अजरबेजान | मनत | 58 | टर्की | लीरा |
28 | लिथुआनिया | लितास | 59 | ए.आर.ई. | (मिस्रा) पाउण्ड |
29 | श्रीलंका | रूपया | 60 | उरूग्वे | न्यू पीसो |
30 | नीदरलैण्ड | गिल्डर | 61 | यूएसए | डॉलर |
31 | मैक्सिको | पीसो | 62 | रूस | रूबल |
आविष्कारक और यांत्रिक खोजें | |||||
क्र. | आविष्कार | आविष्कारक | क्र. | आविष्कार | आविष्कारक |
1 | फाउण्टेन पैन (1884) | वाटरमैन | 16 | लेंस, कैमरा | जीस |
2 | मोटरकार | ऑस्टिन | 17 | टेलीफोन (1876) | ग्राह्म बेल |
3 | पनडुब्बी | बुशवेल | 18 | माइक्रोफोन (1876) | बर्लिनर |
4 | हैलीकॉप्टर (1909) | ब्रेकेट | 19 | प्रिंटिंग प्रेस (1455) | केक्स्टन |
5 | रिवाल्वर (1835) | कोल्ट | 20 | गैस इंजन (1876) | डाइमलेर |
6 | सेफ्टी लैंप (1816) | डेवी | 21 | आंतरिक ज्वलन इंजन | डीजल |
7 | न्यूमैटिक टायर | डनलप | 22 | राडार (1919) | राबर्ट वाटसन वाट |
8 | डाइनेमो (1939) | फैराडे | 23 | विद्युत बल्ब तथा ग्रामोफोन (1878) | एडीसन |
9 | टेलीस्कोप (1609) | गैलीलियो | 24 | जैट प्रोपलसन (1930) | फ्रैंक विटिल |
10 | रोटरी प्रिंटिंग प्रेस | हो | 25 | मशीन गन (1862) | जेम्स पकल |
11 | साइकिल (1842) | मैकमिलन | 26 | स्टीम इंजन (1769) | जेम्स वाट |
12 | गुब्बारा (1783) | मोन्ट ग्राेफर | 27 | लाइनोटाइप (1852) | मरगेम्थलर |
13 | टाइप राइटर (1868) | शोल्ज | 28 | ट्रांजिस्टर (1956) | शोकली |
14 | मिलिटरी टैंक (1914) | स्विन्टन | 29 | बैरोमीटर (1944) | टोरीसेली |
15 | हवाई जहाज | राइट ब्रदर्स |
देश और बंदरगाह | |||||
क्र. | देश | बंदरगाह | क्र. | देश | बंदरगाह |
1 | भारत | मुम्बई | 3 | जापान | योकाहामा |
2 | चीन | संघाई | 4 | आस्ट्रेलिया | सिडनी |
राज्य और उच्च न्यायालय | |||||
क्र. | राज्य | उच्च न्यायालय | क्र. | राज्य | उच्च न्यायालय |
1 | उत्तर प्रदेश | इलाहाबाद | 4 | बिहार | पटना |
2 | राजस्थान | जोधपुर | 5 | उत्तराखंड | नैनीताल |
3 | मध्यप्रदेश | जबलपुर |
देश और राष्ट्रीय स्मारक | ||
क्र. | देश | राष्ट्रीय स्मारक |
1 | सं.रा.अमेरिका | स्टैच्यू ऑफ लिबर्टी (न्यूयॉर्क) |
2 | फ्रांस | एफिल टॉवर (पेरिस) |
3 | ऑस्ट्रेलिया | ओपेरा हाउस (सिडनी) |
4 | रूस | क्रेमलिन (मास्को) |
5 | ब्राजील | क्राइस्ट द रीडीमर स्टैच्यू (रियो डी जेनेरो) |
6 | भारत | ताजमहल (आगरा) |
कल्चर और उत्पादन क्षेत्र | |||||
क्र. | कल्चर | उत्पादन क्षेत्र | क्र. | कल्चर | उत्पादन क्षेत्र |
1 | सेरी कल्चर | रेशम उत्पादन | 4 | एपी कल्चर | मधुमक्खी पालन |
2 | पीसी कल्चर | मत्स्य उत्पादन | 5 | वर्मी कल्चर | केचुआ पालन |
3 | विटी कल्चर | अंगर उत्पादन |
क्रांति और उत्पादन क्षेत्र | |||||
क्र. | क्रांति | उत्पादन क्षेत्र | क्र. | क्रांति | उत्पादन क्षेत्र |
1 | श्वेत क्रांति | दुग्ध उत्पादन | 3 | पीली क्रांति | तिलहन उत्पादन |
2 | नीली क्रांति | मत्स्य उत्पादन | 4 | भूरी क्रांति | उर्वरक |
धर्म और धार्मिक पुस्तकें | |||||
क्र. | धर्म | धार्मिक पुस्तकें | क्र. | धर्म | धार्मिक पुस्तकें |
1 | हिन्दू | रामायण, महाभारत | 4 | सिक्ख | गुरुग्रंथ साहेब |
2 | मुस्लिम | कुरान | 5 | यहुदी | तोराह |
3 | इसाई | बाइबिल |
धर्म और पूजा स्थल | |||||
क्र. | धर्म | पूजा स्थल | क्र. | धर्म | पूजा स्थल |
1 | हिन्दू | मंदिर | 3 | इसाई | गिरजाघर |
2 | मुस्लिम | मस्जिद | 4 | सिक्ख | गुरुद्वारा |
नगर और संस्थापक | |||||
क्र. | नगर | संस्थापक | क्र. | नगर | संस्थापक |
1 | श्रीनगर | अशोक | 4 | जयपुर | सवाई जयसिंह |
2 | आगरा | सिकन्दर लोदी | 5 | फिरोजाबाद | फिरोजशाह तुगलक |
3 | अमृतसर | गुरु रामदास |
व्यक्ति और समाधिस्थल | |||||
क्र. | व्यक्ति | समाधिस्थल | क्र. | व्यक्ति | समाधिस्थल |
1 | महात्मा गाँधी | राजघाट | 4 | चौधरी चरण सिंह | किसान घाट |
2 | लाल बहादुर शास्त्री | विजय घाट | 5 | राजीव गाँधी | वीर भूमि |
3 | मोरारजी देसाई | अभयघाट |
खेल और ट्रॉफी | |||||
क्र. | खेल | ट्रॉफी | क्र. | खेल | ट्रॉफी |
1 | क्रिकेट | दिलीप ट्राॅफी | 4 | फुटबॉल | डूरण्ड कप |
2 | बैडमिन्टन | उबेर कप | 5 | गोल्फ | राइडर कप |
3 | हॉकी | ध्यानचंद ट्रॉफी |
खेल और परिसर | |||||
क्र. | खेल | परिसर | क्र. | खेल | परिसर |
1 | क्रिकेट | पिच | 4 | मुक्केबाजी | रिंग |
2 | हॉकी | फिल्ड | 5 | निशानेबाजी | रेंज |
3 | बैडमिन्टन | कोर्ट |
पुरस्कार और क्षेत्र | |||||
क्र. | पुरस्कार | क्षेत्र | क्र. | पुरस्कार | क्षेत्र |
1 | ग्रेमी पुरस्कार | संगीत | 4 | पुलित्जर | पत्रकारिता |
2 | ऑस्कर पुरस्कार | फिल्म | 5 | ग्लोबल पुरस्कार | पर्यावरण |
3 | बुकर पुरस्कार | साहित्य |
भारत के राष्ट्रीय प्रतीक | |||||
1 | पुष्प | कमल | 4 | खेल | हॉकी |
2 | पक्षी | मोर | 5 | नदी | गंगा |
3 | पशु | बाघ |
संख्याओं के वर्ग | |||||
क्र. | संख्या | वर्ग | क्र. | संख्या | वर्ग |
1 | 12 | = 1 | 16 | 22 | = 4 |
2 | 32 | = 9 | 17 | 42 | = 16 |
3 | 52 | = 25 | 18 | 62 | = 36 |
4 | 72 | = 49 | 19 | 82 | = 64 |
5 | 92 | = 81 | 20 | 102 | = 100 |
6 | 112 | = 121 | 21 | 122 | = 144 |
7 | 132 | = 169 | 22 | 142 | = 196 |
8 | 152 | = 225 | 23 | 162 | = 256 |
9 | 172 | = 289 | 24 | 182 | = 324 |
10 | 192 | = 361 | 25 | 202 | = 400 |
11 | 212 | = 441 | 26 | 222 | = 484 |
12 | 232 | = 529 | 27 | 242 | = 576 |
13 | 252 | = 625 | 28 | 262 | = 676 |
14 | 272 | = 729 | 29 | 282 | = 784 |
15 | 292 | = 841 | 30 | 302 | = 900 |
संख्याओं के घन | |||||
क्र. | संख्या | घन | क्र. | संख्या | घन |
1 | 13 | = 1 | 16 | 23 | = 8 |
2 | 33 | = 27 | 17 | 43 | = 64 |
3 | 53 | = 125 | 18 | 63 | = 216 |
4 | 73 | = 343 | 19 | 83 | = 512 |
5 | 93 | = 729 | 20 | 103 | = 1000 |
6 | 113 | = 1331 | 21 | 123 | = 1728 |
7 | 133 | = 2197 | 22 | 143 | = 2744 |
8 | 153 | = 3375 | 23 | 163 | = 4096 |
9 | 173 | = 4913 | 24 | 183 | = 5832 |
10 | 193 | = 6859 | 25 | 203 | = 8000 |
11 | 213 | = 9261 | 26 | 223 | = 10648 |
12 | 233 | = 12167 | 27 | 243 | = 13824 |
13 | 253 | = 15625 | 28 | 263 | = 17576 |
14 | 273 | = 19683 | 29 | 283 | = 21952 |
15 | 293 | = 24389 | 30 | 303 | = 27000 |