संधि विच्छेद - 100 महत्वपूर्ण उदाहरण
नोट: यह तालिका संस्कृत एवं हिंदी की प्रमुख संधियों के उदाहरण प्रस्तुत करती है। प्रत्येक उदाहरण में संधि शब्द, उसका विच्छेद और संधि का प्रकार दिया गया है।
क्रमांक | संधि शब्द | विच्छेद | संधि का प्रकार |
---|---|---|---|
1 | उद्धत | उत् + हत | व्यंजन संधि |
2 | कंठोष्ठ्य | कंठ + ओष्ठ्य | गुण स्वर संधि |
3 | अन्वय | अनु + अय | यण् स्वर संधि |
4 | किंचित् | किम् + चित् | व्यंजन संधि |
5 | घनानंद | घन + आनन्द | दीर्घ स्वर संधि |
6 | एकैक | एक + एक | वृद्धि स्वर संधि |
7 | अधीश्वर | अधि + ईश्वर | दीर्घ स्वर संधि |
8 | अभ्यागत | अभि + आगत | यण् स्वर संधि |
9 | उच्छवास | उत् + श्वास | व्यंजन संधि |
10 | जगद्वन्धु | जगत् + बन्धु | व्यंजन संधि |
11 | तपोवन | तपः + वन | विसर्ग संधि |
12 | अब्ज | अप् + ज | व्यंजन संधि |
13 | दृष्टान्त | दृष्ट + अंत | दीर्घ स्वर संधि |
14 | दुर्बल | दुः + बल | विसर्ग संधि |
15 | तल्लय | तत् + लय | व्यंजन संधि |
16 | नधूर्मि | नदी + ऊर्मि | यण् स्वर संधि |
17 | अन्तर्राष्ट्रीय | अन्तः + राष्ट्रीय | विसर्ग संधि |
18 | अध्याय | अधि + आय | यण् स्वर संधि |
19 | अभ्यस्त | अभि + अस्त | यण् स्वर संधि |
20 | आध्यात्मिक | अधि + आत्मिक | यण् स्वर संधि |
21 | नयन | ने + अन | अयादि स्वर संधि |
22 | नवोढ़ा | नव + ऊढ़ा | गुण स्वर संधि |
23 | इत्यादि | इति + आदि | यण् स्वर संधि |
24 | उद्धरण | उत् + हरण | व्यंजन संधि |
25 | उल्लंघन | उत् + लंघन | व्यंजन संधि |
26 | निष्फल | निः + फल | विसर्ग संधि |
27 | दृष्टि | दृष् + ति | व्यंजन संधि |
28 | दुश्शासन | दुः + शासन | विसर्ग संधि |
29 | निर्दोष | निः + दोष | विसर्ग संधि |
30 | चतुरंग | चतुः + अंग | विसर्ग संधि |
31 | जलौघ | जल + ओघ | वृद्धि स्वर संधि |
32 | उद्देश्य | उत् + देश्य | व्यंजन संधि |
33 | निर्झर | निः + झर | विसर्ग संधि |
34 | परीक्षा | परि + ईक्षा | दीर्घ स्वर संधि |
35 | पवन | पो + अन | अयादि स्वर संधि |
36 | भूदार | भू + उदार | दीर्घ स्वर संधि |
37 | पित्रादि | पितृ + आदि | यण् स्वर संधि |
38 | रजःकण | रजः + कण | विसर्ग संधि |
39 | विन्यास | वि + नि + आस | यण् स्वर संधि |
40 | शरच्चंद्र | शरत् + चन्द्र | व्यंजन संधि |
41 | संभव | सम् + भव | व्यंजन संधि |
42 | यथेष्ट | यथा + इष्ट | गुण स्वर संधि |
43 | सरोवर | सरः + वर | विसर्ग संधि |
44 | संगठन | सम् + गठन | व्यंजन संधि |
45 | हरेक | हर + एक | व्यंजन संधि |
46 | समुद्रोर्मि | समुद्र + ऊर्मि | गुण स्वर संधि |
47 | हरिश्चन्द्र | हरिः + चन्द्र | विसर्ग संधि |
48 | सहोदर | सह + उदर | गुण स्वर संधि |
49 | सप्तर्षि | सप्त + ऋषि | गुण स्वर संधि |
50 | मतैक्य | मत + ऐक्य | वृद्धि स्वर संधि |
51 | भूर्ध्व | भू + ऊर्ध्व | दीर्घ स्वर संधि |
52 | शुभेच्छु | शुभ + इच्छु | गुण स्वर संधि |
53 | कामायनी | काम + अयनी | दीर्घ स्वर संधि |
54 | सत्याग्रह | सत्य + आग्रह | दीर्घ स्वर संधि |
55 | रमेश | रमा + ईश | गुण स्वर संधि |
56 | यज्ञोपवीत | यज्ञ + उपवीत | गुण स्वर संधि |
57 | लोकैषणा | लोक + एषणा | वृद्धि स्वर संधि |
58 | स्वैच्छिक | स्व + ऐच्छिक | वृद्धि स्वर संधि |
59 | रक्षोपाय | रक्षा + उपाय | गुण स्वर संधि |
60 | अत्रैव | अत्र + एव | वृद्धि स्वर संधि |
61 | मध्वरि | मधु + अरि | यण् स्वर संधि |
62 | मात्रानन्द | मातृ + आनन्द | यण् स्वर संधि |
63 | नायक | नै + अक | अयादि स्वर संधि |
64 | भावना | भौ + अना | अयादि स्वर संधि |
65 | सदिच्छा | सत् + इच्छा | व्यंजन संधि |
66 | जगन्नाथ | जगत् + नाथ | व्यंजन संधि |
67 | ऋग्वेद | ऋक् + वेद | व्यंजन संधि |
68 | उदय | उत् + अय | व्यंजन संधि |
69 | तद्धित | तत् + हित | व्यंजन संधि |
70 | उन्मुख | उद् + मुख | व्यंजन संधि |
71 | सङ्क्रान्ति | सम् + क्रान्ति | व्यंजन संधि |
72 | उन्नयन | उत् + नयन | व्यंजन संधि |
73 | उच्चारण | उत् + चारण | व्यंजन संधि |
74 | सङ्गठन | सम् + गठन | व्यंजन संधि |
75 | धनंजय | धनम् + जय | व्यंजन संधि |
76 | जगज्जननी | जगत् + जननी | व्यंजन संधि |
77 | उल्लिखित | उत् + लिखित | व्यंजन संधि |
78 | संयम | सम् + यम | व्यंजन संधि |
79 | संसर्ग | सम् + सर्ग | व्यंजन संधि |
80 | उच्छृंखल | उत् + शृंखल | व्यंजन संधि |
81 | उल्लेख | उद् + लेख | व्यंजन संधि |
82 | पद्धति | पद् + हति | व्यंजन संधि |
83 | प्रतिष्ठा | प्रति + स्था | व्यंजन संधि |
84 | पुष्ट | पुष् + त | व्यंजन संधि |
85 | परिणय | परि + नय | व्यंजन संधि |
86 | निषिद्ध | नि + सिद्ध | व्यंजन संधि |
87 | अभिषेक | अभि + सेक | व्यंजन संधि |
88 | निकृष्ट | निकृष् + त | व्यंजन संधि |
89 | अनुच्छेद | अनु + छेद | व्यंजन संधि |
90 | विद्यालय | विद्या + आलय | दीर्घ स्वर संधि |
91 | प्रतिच्छाया | प्रति + छाया | व्यंजन संधि |
92 | संस्कर्ता | सम् + कर्ता | व्यंजन संधि |
93 | परिष्कृत | परि + कृत | व्यंजन संधि |
94 | परोक्ष | परः + अक्ष | विसर्ग संधि |
95 | आविर्भाव | आविः + भाव | विसर्ग संधि |
96 | परस्पर | परः + पर | विसर्ग संधि |
97 | नभोमंडल | नभः + मंडल | विसर्ग संधि |
98 | शिरोधार्य | शिरः + धार्य | विसर्ग संधि |
99 | मनोनुकूल | मनः + अनुकूल | विसर्ग संधि |
100 | अधोवस्त्रा | अधः + वस्त्रा | विसर्ग संधि |
संधि के प्रकार:
- स्वर संधि: जब दो स्वर मिलते हैं (यण्, गुण, वृद्धि, अयादि, दीर्घ)
- व्यंजन संधि: जब व्यंजन के बाद स्वर या व्यंजन आता है
- विसर्ग संधि: जब विसर्ग (:) के बाद कोई वर्ण आता है